انفاق حضرت فاطمهیکی از معارف حیات بخش قرآن، مسئله انفاق است، سرور زنان عالم و بزرگ بانوی اسلام؛ حضرت فاطمه اطهر سلام‌الله‌علیها در حدیثی می‌فرمایند : «از دنیای شما سه چیز محبوب من است: ۱. تلاوت قرآن ۲. نگاه به چهره رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ۳. انفاق در راه خدا. ۱ - فضیلت انفاقدر فضیلت انفاق همین بس که قرآن کریم در سوره بقره آیه دویست و شصت و یک، خود انفاق کنندگان را به دانه پر برکتی تشبیه می‌کند که در زمین مستعدی افشانده شود و از آن، هفت خوشه و از هر خوشه، یکصد دانه بروید. «مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل اللـه کمثل حبه انبتت سبع سنابل فی کل سنبله مائه حبه واللـه یضاعف لمن یشاء واللـه واسع علیم:» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند؛ که در هر خوشه، یکصد دانه باشد؛ و خداوند آن را برای هر کس بخواهد (و شایستگی داشته باشد)، دو یا چند برابر می‌کند؛ و خدا (از نظر قدرت و رحمت، ) وسیع، و (به همه چیز) داناست. تشبیه افراد انفاق کننده به دانه‌های پربرکت، تشبیه عمیقی است که نشان می‌دهد عمل هر کس پرتوی از وجود اوست و هر قدر عمل او توسعه پیدا کند، درواقع وجود خود او توسعه پیدا کرده است. ۲ - مراتب انفاقانفاق در سیره حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها دارای سه رتبه و درجه است، که هر کدام بر دیگری برتری دارد: ۱. صدقات ۲. مواسات ۳. ایثار و از خود گذشتگی ۲.۱ - صدقهحضرت فاطمه سلام‌الله‌علیهم توجه ویژه‌ای به پرداخت صدقه به فقرا داشتند و هیچ مستمند و نیازمندی ا از در خانه اش دست خالی باز نمی‌گشت؛ نمونه بارز انفاق و ایثار آن بزرگوار، بخشش «لباس عروسی» به زن فقیر، آن هم در شب عروسی است. نقل شده که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در عروسی فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیهم یک دست پیراهن نو به دخترش داده بود تا در شب عروسی بپوشد. هنگامی که موکب عروس رهسپار خانه حضرت علی علیه‌السّلام بود، زن سائلی پیش آمد، و در برابر عروس اظهار احتیاج نمود. فاطمه سلام‌الله‌علیهم که در آن وقت دو پیراهن داشت: یکی کهنه و دیگری نو، به مصداق آیه «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون:» هرگز به نیکی دست نمی‌یابید و از نیکان نمی‌شوید، مگر اینکه از آنچه دوست می‌دارید، انفاق کنید. پیراهن نو را به فقیر بخشید. فاطمه علیهاالسلام مظهر تقوا و ایثار، همراهان را به دور خود جمع کرد، و بی درنگ «لباس عروسی» را از تن در آورد و به آن زن فقیر بخشید. حضرت با این عمل، دیگری را برخود مقدم داشت. این عمل وی به قدری جالب و این فداکاری، به اندازه‌ای بزرگ است که تاکنون تاریخ نتوانسته نمونه‌ای از آن را در خاطره خود ثبت نماید. آری، زهرای اطهر با همان لباس معمولی به خانه شوهر رفت و سند ایثار در چهره درخشان زندگی اش ثبت گردید. [۴]
الوقایع والحوادث، ملبوبی، ج۴، ص۱۸۶.
۲.۲ - مواساتمواسات به معنای تقسیم اموال با نیازمندان در اندازه کفاف است؛ یعنی در همان مقدار کفاف دیگری را نیز شریک سازد، اگر افزون بر اندازه، کفاف باشد و از آن مقدار زیادی به کسی ببخشد، به آن مواسات نمی‌گویند و در واقع مصداق صدقه می‌باشدزندگی مشترک فاطمه سلام‌الله‌علیهم و علی علیه‌السّلام نیز در حالی شکل گرفته بود که در جامعه نوپای اسلامی، فقیران و مستمندان و گرسنگان زیادی به سر می‌بردند و از این رو، ایشان می‌کوشیدند به پیروی از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم زندگی ساده و به دور از تجملات را برای خود تدارک ببینند و به مواسات اسلامی عمل کنند؛ نقل شده که چون حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از سفری مراجعت می‌فرمود، اول به خانه حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیهم تشریف می‌برد و مدتی می‌ماند و بعد از آن به منزل خود می‌رفت. در یکی از سفرهای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیهم برای خود دستبند و گلوبند و گوشواره از جنس نقره تهیه کرده و پرده‌ای بر در خانه خود آویخته بود. هنگامی که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از سفر مراجعت کرد و به خانه فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیهم وارد شد، چون چشمش به زینت‌های مورد استفاده فاطمه سلام‌الله‌علیهم افتاد، با ناراحتی از خانه بیرون رفت و به مسجد وارد شد و در کنار منبر نشست. حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیهم با فهمیدن علت این رفتار پدر، برای جلب خشنودی و رضایت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم همه آن زینت‌ها را به نزد پدر فرستاد و پیغام داد که دخترت سلام می‌رساند و می‌گوید: اینها را در راه خدا انفاق کنید! و چون آن‌ها را به نزد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آوردند، سه مرتبه فرمود: «آنچه را که می‌خواستم، فاطمه انجام داد. پدرش به فدای او باد! » ۲.۳ - ایثاربرترین و بالاترین مرتبه انفاق، ایثار است؛ در این مرتبه فرد نه تنها اموال خود را با مستمندان تقسیم، و بدون تجملات، در سطح فقیرترین افراد جامعه زندگی می‌کند، بلکه آنان را بر خود مقدم می‌دارد و نصیب خویش را نیز به آن‌ها تقدیم می‌نماید و این عالی‌ترین مصداق انفاق و بزرگواری است: «غایه المکارم الایثار» و به راستی نمونه بارز آن، حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام هستند. ابن عباس نقل نموده که امام حسن علیه‌السّلام و امام حسین علیه‌السّلام بیمار شدند. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم با جمعی از یاران به عیادتشان آمدند و به علی علیه‌السّلام گفتند: چه خوب است که برای بهبودی فرزندانت نذری کنی. علی علیه‌السّلام و فاطمه سلام‌الله‌علیهم و فضه - کنیز آن دو بزرگوار- نذر کردند که اگر کودکان بهبودی یافتند، سه روز روزه بدارند. بچه‌ها بهبودی یافتند و اثری از کسالت باقی نماند. حضرت علی علیه‌السّلام سه من جو قرض گرفت و فاطمه سلام‌الله‌علیهم یک من آن را آرد کرده، از آن نان درست کرد و سهم هر کسی را جلویش گذاشت تا افطار کند. در همین حال سائلی به در خانه آمد و گفت: سلام بر شما اهل بیت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم . من مسکینم، مرا طعام دهید! خاندان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آن سائل را بر خود مقدم شمرده، افطار خود را به او دادند و آن شب چیزی جز آب نخوردند و با شکم گرسنه دوباره نیت روزه کردند. هنگام افطار روز دوم یتیمی بر در خانه آمد و غذا خواست و آن‌ها غذای شان را به او دادند. در شب سوم اسیری آمد و همان عمل را نسبت به او کردند. صبح روز چهارم علی علیه‌السّلام دست امام حسن علیه‌السّلام و امام حسین علیه‌السّلام را گرفت و نزد رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آمد. آن حضرت وقتی بچه‌ها را دید که از شدت گرسنگی ضعیف شده‌اند، گریه کرد. در این هنگام جبرئیل با سوره دهر بر آن حضرت نازل شد. ، آیاتی که در سوره انسان درباره ابرار نازل شده، در شان فاطمه سلام‌الله‌علیهم و خانواده اوست که نشان می‌دهد ارزش ایثار و اطعام آنان به خاطر نهایت اخلاص در راستای کسب رضایت پروردگار می‌باشد و لذا می‌فرماید: «و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا انما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزاء و لا شکورا؛ و غذایی را که از شدت احتیاج دوست می‌داشتند، به مسکین و یتیم و اسیر عطا کردند و گفتند: شما را فقط برای خشنودی خدا اطعام می‌کنیم؛ نه از شما عوضی می‌خواهیم و نه انتظار سپاس و ثنایی داریم.» ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه کلام و عقاید، برگرفته از مقاله «انفاق و ایثار فاطمه زهرا». |